Onderzoek en advies
In dit bericht vind je twee voorbeelden van onderzoeksrapporten uit de praktijk. Een advies vormt in veel gevallen het eindresultaat van een onderzoeksrapport. De termen ‘adviesplan’ en ‘adviesrapport’ komen regelmatig voor, maar zijn in feite verwarrende, onjuiste termen.
Eerst lees je een aantal tips voor rapporteren van een praktijkgericht onderzoek op hbo-niveau. Wil je praktische tips voor het opzetten van een praktijkgericht onderzoek op hbo-niveau? Ga dan naar deze pagina.
Niemand zit te wachten op lange rapporten
Teksten in het hoger onderwijs
Zestien jaar lang was ik docent in het hoger onderwijs. In 2009 nam ik ontslag om als zelfstandig ondernemer en trainer een oplossing te zoeken voor het geworstel met tekst. Die heb ik gevonden. De methode voor tekststrategie, ‘Drie Denkstappen naar Sterke Teksten’, geeft houvast en plezier bij schrijfklussen.
September 2020, elf jaar later, ben ik (in deeltijd) terug in het hoger onderwijs en sla ik weer eens een studieboek open. Een huiveringwekkend voorbeeld met drie passieve constructies (worden + voltooid deelwoord) springt mij tegemoet. Lees ook ‘Vermijd passieve constructies‘.
“Nagegaan zal moeten worden in welke mate bij vervanging en uitbreiding bereikt kan worden, dat de gemiddelde personeelslast inderdaad met ongeveer 10% wordt teruggebracht.”
Erger kan bijna niet. Een paar opmerkingen over de ‘buitenkant‘ van deze tekst:
- wat een brij van woorden
- ik moet 2x lezen voor ik het snap
- ‘zal’ is vrijwel altijd overbodig (ballast)
- drie (!!!) passieve constructies in één zin:
- nagegaan zal moeten worden
- bereikt kan worden
- wordt teruggebracht
- de volgorde van de woorden maakt lezen en begrijpen lastig
- wie wat moet doen, is door de passieve constructies onduidelijk
- ‘kan’ is overbodig (ballast)
- kortom, veel ballast, veel onduidelijkheid…
In deze zin is zoveel misgegaan, dat ”poetsen aan de buitenkant‘ zonde van jouw tijd is. Hoe zou jij deze zin herschrijven? Ga niet zitten poetsen, maar stel je zelf de vraag ‘Wat wil ik nou eigenlijk zeggen?’ Neem een TVF er bij, maak keuzes voor in ieder geval de stappen 2A en 2B (meer hierover).
Een nieuwe versie van 6 woorden (in plaats van 24) komt tevoorschijn:
“Vermindert vervanging en uitbreiding de personeelslast?”
Wil je ook leren op een andere manier naar teksten te kijken dan je sinds de basisschool gewend bent? Meld je (gratis of betaald) aan voor een van Introductie Tekststrategie.
Voorbeelden uit een onderzoeksrapport
De tips en voorbeelden hieronder gaan over de rapportage van een onderzoek. Wil je praktische tips voor het opzetten van een praktijkgericht onderzoek op hbo-niveau? Ga dan naar deze pagina.
Studenten produceren tijdens hun studie een flink aantal rapporten. Opleidingen adviseren de studenten gelukkig wel om het gebruik van passieve constructies (lijdende zinnen) te vermijden en beknopt te formuleren. Dat blijkt in de praktijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Onderzoeksrapporten staan vaak bol van de zinnen met ‘zullen’, ‘gaan’, ‘kunnen’ en ‘worden’.
Drie voorbeelden:
- Met Jeroen de Boer zal in de beginfase van het onderzoek een interview worden afgenomen.
- De verschillende aspecten van overlast zullen hiermee in kaart worden gebracht.
- Er zullen voor de dataverzameling 3.000 jongeren benaderd gaan worden met een online vragenlijst.
‘Zal/zullen’ en ‘gaan’ is niet alleen overbodig, maar ook feitelijk onjuist. Op het moment van lezen is het onderzoek immers al afgerond. In een rapport rapporteer je wat achter de rug is. Je beschrijft simpelweg de stappen en bevindingen, in de tegenwoordige tijd! Zie voorbeelden hieronder.
In passieve constructies (zoals ‘worden afgenomen’) zit impliciet de onderzoeker zelf verstopt als taalkundig onderwerp van de zin (door de onderzoeker). Dat is onnodig. De lezer weet echt wel, dat de schrijver de onderzoeker is. Heeft iemand anders het interview afgenomen, dan creëert de passieve zin onduidelijkheid.
Je maakt dit soort zinnen korter, duidelijker en professioneler door ze actief te maken. Dat doe je door een ander onderwerp voor de zin te kiezen:
- Het onderzoek start met een interview met Jeroen de Boer.
- Zo ontstaat een overzicht van de verschillende aspecten van overlast.
- De data komen voort uit een enquête onder 3.000 jongeren.
Derde persoon en tegenwoordige tijd
Een rapport is prettig leesbaar en komt professioneel over als de schrijver kiest voor consequent gebruik van de derde persoon (dus geen ‘wij’, ‘ik’, ‘u’ of ‘jij’) en de tegenwoordige tijd. Zo neem je de lezer mee in de stappen van het onderzoek:
- De ontwikkelingen op het gebied van vaccinaties vormen de aanleiding voor dit onderzoek.
- De doelstelling van het onderzoek is vaststellen welke factoren invloed hebben op de bereidheid tot vaccineren.
- Een enquête onder 3.000 jongeren vindt plaats in april 2020.
- De bereidheid tot vaccineren blijkt onder 50-plussers significant groter dan onder jongeren tot 25 jaar.
Vermijd passieve constructies (lijdende vorm)
Tekstrategie voor elke student én docent
De lijdende vorm (passieve constructies: worden + voltooid deelwoord) ligt op de loer als je in de derde persoon schrijft. Je vermijdt deze valkuil door actief te formuleren en niet de onderzoeker zelf (jij dus) als ‘verstopt taalkundig onderwerp’ van de zin te kiezen. Hoe werkt dat?
Dus niet: ‘Voor het kwantitatief onderzoek zullen door middel van een enquête cijfers verzameld worden over…’
In deze zin is het verstopte taalkundig onderwerp ‘wij’ (namelijk: verzameld worden door ons)
Zo kan het ook: ‘Een enquête als instrument voor het kwantitatief onderzoek levert cijfers op over…’
In deze zin is het onderwerp ‘de enquête’. Wat doet die enquête? Cijfers opleveren.
Bekijk twee onderzoeksrapporten uit de praktijk
Een onderzoek naar ‘imago en identiteit’, uitgevoerd door Lexnova, in opdracht van de Hanzehogeschool Groningen. In dit rapport treft de lezer een prettige combinatie van korte teksten (zonder ballast) en veel illustratiemateriaal.
Een kwalitatief onderzoek naar de mening van boeren over de communicatie van de overheid. In dit rapport zie je hoe het gebruik van de derde persoon, tegenwoordige tijd, zónder passieve constructies leidt tot prettig leesbare, duidelijke teksten.
Gratis digitale tool TVF
Wil jij met meer plezier schrijven of tekstproducten beoordelen? Wil jij de hoeveelheid tekst tot een kwart terugbrengen? Maak gratis kennis met tekststrategie. Vraag de tool aan of schuif aan bij een gratis, online TVF-oefensessie via Stichting Sterke Teksten:
TVF-oefensessie, 1,5 uur
In het boek ‘Tekststrategie 2020’ staan meer voorbeelden en tips om teksten voor de lezer aantrekkelijk en duidelijk te maken.
