Vier soorten informatie zijn te onderscheiden in elke tekst:
- zakelijk
- relationeel
- expressief
- appellerend
Net zo belangrijk als het is vóóraf in STAP 1 (zie de tool TVF voor tekststrategie) je doelen als schrijver te formuleren, zo interessant is het om achteraf een eenvoudige stukje tekst te analyseren. Je stelt bijvoorbeeld vast welke soorten informatie je herkent in de tekst en welk doel de schrijver/spreker daarmee blijkbaar voor ogen heeft.
Toelichting op de vier soorten informatie
De schrijver van een blog of column is volkomen vrij om zijn eigen mening te uiten. De lezer verwacht dat zelfs. Een blogger gebruikt dus met nadruk ‘expressieve informatie‘.
Een nieuwsbericht behoort objectief te zijn. Normaal gesproken vind je dus uitsluitend feiten (‘zakelijke informatie‘) in een nieuwsbericht. Soms heeft de tekst ook een gedragsdoel (1C). De zender wil bijvoorbeeld reacties in de vorm van tips van ooggetuigen. Dat bevat de tekst ook ‘appellerende informatie‘. De schrijver doet een appel (beroep) op de lezer.
‘Relationele informatie‘ is vooral in mailverkeer en begeleidende brieven bij plannen, offertes en rapporten. De ‘relationele informatie’ zit in onderdelen van de tekst die duidelijk maken hoe de relatie is tussen de zender en de ontvanger. Mail je je directe collega, dan gebruik je andere woorden dan in een mail aan de CEO die je nog nooit persoonlijk hebt ontmoet. Verkeerd gebruik van ‘relationele informatie’ heeft soms nare gevolgen…
Een eenvoudig voorbeeld
Samenhang tussen doelen en soorten informatie
Analyse van dit korte, schijnbaar eenvoudige, tekstje laat de samenhang zien tussen de drie verschillende communicatiedoelen (STAP 1: beïnvloeding van kennis, houding en/of gedrag) van een tekst en de vier soorten informatie die we onderscheiden.
Je ziet hoeveel keuzes de zender in feite maakt, voordat hij de tekst ‘produceert’. Dat doen we allemaal, de hele dag door, meestal onbewust. Je ziet hier hoeveel invloed die keuzes hebben op het effect van een tekst.
Tekststrategie is een methode die de focus legt op de ‘binnenkant’ van een tekst in plaats van de ‘buitenkant’. De binnenkant van een tekst leg je vast door keuzes te maken en die vast te leggen in het TVF, de tool voor tekststrategie. Wil je leren werken met tekststrategie en de tool TVF? Meld je aan voor een gratis of betaalde ‘Introductie tekststrategie’ via Zoom.
Introductie Tekststrategie
Eerst nadenken, dan pas schrijven
De man in het voorbeeld op deze pagina realiseert eenvoudig een kennisdoel, maar waarschijnlijk was dat niet nodig. De vrouw weet vast wel dat de auto vijf versnellingen heeft. Het houdingsdoel is hier veel meer bepalend voor het effect van communicatie.
Het is twijfelachtig of de man met deze tekst zijn gedragsdoel (schakelen) realiseert. Het gevoel dat hij oproept bij de vrouw werkt wellicht averechts. De kans dat zij geïrriteerd raakt is groter, dan dat ze zijn tekst opvat als een zakelijke mededeling (deze auto heeft vijf versnellingen) of een acceptabel verzoek om te schakelen.
Kortom, eerst nadenken over de ‘productspecificaties’ en dan pas de tekst maken, draagt zeker bij aan het succes van je communicatie, gesproken of geschreven. Dit is de kern van tekststrategie.
Wil je hier meer over leren?
Overzicht trainingen
Elke maand praktische tips voor jouw teksten